Rindert Jagersma
Libellen, pasquillen, blauwboekjes en ‘diergelijke nieuwigheden’. Het gebruik van de term pamflet in de zeventiende eeuw
In: Trude Dijkstra, Rindert Jagersma en Lisa Kuitert (red.), Onder druk wordt alles chaos. Boekgeschiedenissen tussen orde en wanorde (Amsterdam: Armorica, 2023), pp. 77-84.
ISBN: 9789491039102 (softcover)
About this volume
Website publisher: Armorica.eu
Abstract:
De kwestie wat een pamflet precies is, heeft onderzoekers al lang beziggehouden. Dit komt mede voort uit de aanname dat in de Nederlandse Republiek in de zeventiende eeuw de verzamelterm pamflet niet werd gebruikt. Hiermee zou de term een anachronisme zijn. Dit artikel toont aan dat eind zeventiende eeuw in Nederlands drukwerk de term pamflet weldegelijk werd gebruikt en dus ook bij de Nederlandse lezer bekend was. Wel blijft het zo dat andere termen – zoals pasquil, blauwboekje en libel – veel gebruikelijker waren om dit type drukwerk aan te duiden.
[Among book historians, there has been the assumption that the Dutch term pamflet (pamphlet) was not used in the Dutch Republic in the seventeenth century. Instead, they used words like pasquil, blauwboekje and libel. This would make the term an anachronism. This article demonstrates that by the late seventeenth century, the term pamflet was indeed used in Dutch printed materials and thus familiar to Dutch readers.]
This article is Open Access available.
Direct download: PDF (0,5 MB)
This article was published in the Festschrift in honor of Paul Dijstelberge. It is a revised version of a part of the introduction to my dissertation Pamflethandel.
Abstract of volume:
Onder druk wordt alles chaos schetst in 26 opstellen de orde en wanorde in de geschiedenis van het boek. Immers, achter een op het oog goed geordende verzameling boeken op de plank kan een complexe herkomstgeschiedenis schuilgaan, net zoals een vakterm nogal eens aanleiding geeft tot een scholenstrijd en de namen van drukkers, uitgevers, uitvinders en auteurs door de tijd heen een eigen leven kunnen gaan leiden. Zo blijft de onderzoeker bezig en is het boekhistorische plaatje nooit af. De bijdragen bestrijken alle eeuwen en de variatie in onderwerpen is zo divers als boekwetenschap ook is.
De bundel verschijnt ter gelegenheid van het afscheid van conservator Oude Drukken en universitair docent Boekwetenschap Paul Dijstelberge (1956) van de Universiteit van Amsterdam.
Illustration:
Man in een studeervertrek, Monogrammist AC of ACF, 1750. Rijksmuseum RP-P-2015-26-1327
Zoektermen: etymologie van de term pamflet; etmologische verklaring woord pamflet; paskwil; pasquil; libel; blauwboekje; blaauwboekje; vlugschrift; traktaat; definitie pamflet; woordenboek pamflet; herkomst pamflet